Materi Pupuh Pangkur

Serat Wédhatama
Serat Wédhatama iku karya susastra Jawa gagrag anyar kang ngamot filsafat Jawa mligi bab kawruh manunggaling kawula gusti. Teks iki ditulis déning Kanjeng Gusti Pangéran Adipati Arya (KGPAA) Mangkunagara IV kang lair kanthi asma Radèn Mas Sudira ing dina Senin Paing, tanggal 8 Sapar, taun Jimakir, windu Sancaya, taun Jawa 1738, utawa taun Masehi 3 Maret 1811. Tembung Serat Wédhatama dumadi saka telung wanda, ya iku: serat, wédha lan tama. Serat, tegesé tulisan utawa kasusastran, wédha, tegesé kawruh utawa ajaran, lan tama, dumadi saka tembung utama kang tegesé apik, dhuwur utawa luhur. Dadi Serat Wedhatama duwèni pangertèn: siji susastra kang ngemot kawruh ajaran kautaman uga kaluhuran uripé manungsa. Serat Wédhatama kalebu salah siji susastra Jawa kang banget misuwur lan unggul mligi ing babagan reroncèning tembung uga kawruh kautaman uripé manungsa. Miturut babon kang tinemu ana ing Ngayogyakarta, Serat iki kaya-kaya isih cedhak karo babone kang asli Pangkur.( https://jv.wikipedia.org/wiki/Serat_W%C3%A9d
Yaiku salah sawijining seratan Kanjeng Gusti Pangeran Adipati Arya Sri Mangkunegara IV (KGPAA Sri Mangkunegara IV), Serat wedhatama ngandhut piwulang luhur kanggo mbangun budi pekerti.
Serat wedhatama duweni isi piwulang babakan budi pekerti utawa tumindak utama gerteni.
Serat wedhatama asale saka basa sansekerta, Wedhatama menurut kamuskawi-indonesia karangan  L. mardiwasito, saka tembung ''wedha'' kang tegese ilmu pangerten, lan tembung ''Tama'' kang tegese becik. 
Miturut R. Tanojo tegese tembung ''wedhatama'' yaiku pepathokaning putra.
Di deleng saka tembung ''wedha'' tegese pepakem (patokan) lan tama utawa utama kang duwe teges anak. Pepathikaning putra tegese pathokan utawa pedoman kanggo putra lan putrine.

Serat wedhatama iku salah sawijining seratane Kanjeng Gusti Pangeran Adipati Aryo (KGPAA) Mangunegara IV Kang wujude tembang. Serat wedhatama ngemot tembang macapat yaiku pupuh pangkur, Sinom, Pocung, Gambuh lan kinanthi. Cacahe ana limang pupuh.

Pangkur (14 pupuh,1 – 14)

Sinom (18 pupuh, 15 -32)

Pucung (15 pupuh, 33 – 47)

Gambuh (35 pupuh, 48-82)

Kinanthi (18 pupuh, 83-100)


1.       Pangertene tembang Pangkur
Miturut maknane, tembang Pangkur iku nggambarake mangsa nalika wis kliwat umur kang wus ngungkurake babagan kadonyan. Watake semangat, perwira: tegese kanthi temen anggone ngedohi hawa nepsu ing kadonyan, supaya ora ngganggu anggone urip. Atine wis menep, resik, ora grusa-grusu, lan tansah nengenake ngibadah nyedhakake mring Gusti Kang Maha Kawasa.

2.       Pathokan tembang Pangkur
 Guru Gatra yaiku cacahing gatra saben sapada
       Guru lagu yaiku tibaning swara ing pungkasane gatra
       Guru wilangan yaiku cacahing wanda saben sagatra
       
PANGKUR
Guru wilangan
Guru lagu
Guru gatra
8
a
7
11
i
8
u
7
a
12
u
8
a
8
i

3.     Watak tembang Pangkur

Watake tembang Pangkur iku madhep manteb, banter, nesu. Cocok kanggo ngandharake pitutur, katresnan, crita kang nyata, lan sapiturute.

4.     Makna tembang Pangkur
Pangkur iku maksude buntut. Karangane Kanjeng Sunan Muryapada. Duwe makna nggambarake mangsa nalika wis kliwat umur kang ngungkurake kadonyan, isa ngendhaleni tumindak lan nepsu-nepsu kang ala. Kang dipikir among tembe mburine nalika sowan ing ngarsa Gusti, lan golek memanising pati.

 Mingkar mingkuring angkara
Akarana karenan mardi siwi
Sinawung resmining kidung
Sinuba sinukarta
Mrih kretarta pakartining ngèlmu luhung
Kang tumrap ning tanah Jawa
Agama ageming aji 

Menghindarkan diri dari angkara 
Bila akan mendidik putra 
Dikemas dalam keindahan syair 
Dihias agar tampak indah 
Agar tujuan ilmu luhur ini tercapai 
Yang berlaku di tanah Jawa 
Agama pegangan para pemimpin

5.       Tuladha tembang Pangkur Slendro Manyura
3
5
5
5
3
3
3
3




ming-
Kar
ming-
kur
-ing
ang-
ka-
ra




3
5
5
6
1
1
1
1
2
3
3

a-
ka-
ra-
na
ka-
re-
nan
mar-
di
si-
wi

5
6
!
!
!
!
@
@




si-
na-
wung
rês-
mi-
ning
ki-
dung




!
6
5
5
5
5
5





si-
nu-
ba
si-
nu-
kar-
ta





3
5
5
6
1
1
1
1
1
2
3
3
mrih
krê-
tar-
ta
pa-
kar-
ti-
ning
ngèl-
mu
lu-
hung
y
y
1
1
1
1
1
1




kang
tum-
rap
ing
ta-
nah
Ja-
wa




1
2
3
1
2
3
3
1




a-
ga-
ma
a-
gem-
ing
a-
ji
















untuk cara nembang pangkur klik link dibawah ini






Komentar

Posting Komentar

Postingan Populer